Σε αντίθεση με τις αγχωδεις διαταραχές, η κατάθλιψη μπορεί να είναι περισσότερο αθόρυβη με συμπτώματα που κάποιες φορές μπορεί να παρερμηνευονται από το ίδιο το άτομο αλλά και από τον περίγυρό του ως ‘τεμπελιά’ και άλλες πάλι μπορεί να υποτιμώνται ως προς τη σημασία τους. Για τον άνθρωπο λοιπόν που νιώθει θλίψη – καθώς αυτό είναι το σύμπτωμα που κυριαρχεί – είναι σημαντικό να γνωρίζει πως είναι το βίωμα της κατάθλιψης ώστε να μπορεί να το αναγνωρίσει για να αναζητήσει βοήθεια.
Σύμφωνα με το γνωσιακο μοντέλο, υπάρχει ένα μοτίβο σκέψης στον άνθρωπο που πάσχει από κατάθλιψη που τον ωθεί να αντιμετωπίζει τον εαυτό, τις εμπειρίες του και το μέλλον μ’ενα συγκεκριμένο τρόπο, μοτίβο που στη ψυχοθεραπεία ονομάζεται’ γνωσιακη τριάδα ‘. Το πρώτο μέρος έχει να κάνει με την αρνητική θεώρηση του εαυτού. Το άτομο βλέπει τον εαυτό του ως ανεπαρκή με εγγενεις αδυναμίες. Έπειτα, η αλληλεπιδραση με το περιβάλλον του είναι μια ήττα γι’αυτον καθώς πιστεύει ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του ή νιώθει πως υπάρχουν εμπόδια που δε μπορεί να ξεπεράσει στην προσπάθεια να κατακτήσει τους στόχους του. Τέλος, για το άτομο με κατάθλιψη το μέλλον μοιάζει να μην έχει ελπίδα. Περιμένει την αέναη συνέχιση της ματαίωσης και αποτυχίας. Αυτή η ‘γνωσιακη τριάδα’ θεωρείται πως σε σημαντικό βαθμό εξηγεί την εμφάνιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Ποια όμως είναι αυτά ακριβώς;
α) Αρνητικά συναισθήματα με κυρίαρχη τη θλίψη. Μπορεί το άτομο να εκφράζει τη θλίψη του με δηλώσεις του τύπου ‘νιώθω απαίσια όλη την ώρα ‘, ενώ όταν η λύπη γίνεται σωματική δυσφορία το άτομο μπορεί να δηλώνει πως νιώθει μια απροσδιοριστη αίσθηση βάρους στο σώμα του. Την έντονη λύπη συχνά συνοδεύουν ξεσπάσματα σε κλάματα . Στη κατάθλιψη επίσης συναντώνται οι ενοχές που μπορεί να αφορούν όχι μόνο συμπεριφορές αλλά και σκέψεις ακόμα, όπως και η ντροπή καθώς το άτομο νιώθει πως κρίνεται αρνητικά από τους άλλους. Σε κάποιες περιπτώσεις το άτομο μπορεί να βιώνει θυμό αλλά και άγχος.
β) απώλεια κινήτρου με αυξημένη αποφυγή και απομόνωση. Η απώλεια κινήτρου για την εκτέλεση ακόμα και απλών ενεργειών είναι βασικό σύμπτωμα της κατάθλιψης. Το άτομο γνωρίζει τι πρέπει να κάνει αλλά δεν έχει την εσωτερική παρωθηση για να το πράξει. Έτσι παραμένει σε αδράνεια αποφεύγοντας ενέργειες και απομονωνοντας τον εαυτό καθώς πιστεύει ότι δε μπορεί να εκτελέσει τη δραστηριότητα ή ότι δεν θα του προσφέρει ευχαρίστηση /όφελος.
γ) αυξημένη εξαρτητικοτητα. Η αδράνεια συχνά συνδυάζεται με μεγαλύτερη αναζήτηση βοήθειας στην καθημερινότητα. Και καθώς ο άνθρωπος μέσω παραπόνων ή απαιτήσεων λαμβάνει αυτή τη βοήθεια από τον περίγυρό του τόσο αυξάνει και η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δικές του δυνάμεις.
δ) αυτοκριτική διάθεση. Καθώς το άτομο αναζητά μια εξήγηση για τα προβλήματα του είναι πολύ πιθανό να θεωρήσει κάποιο ντροπιαστικο ελάττωμα ως τη πηγή της οδυνης του. Μάλιστα όσο πιο έντονη είναι η επικριτικοτητα προς τον εαυτό τόσο πιο σημαντικη γίνεται η βαρύτητα της κατάθλιψης.
ε) δυσκολίες σε συγκέντρωση και μνήμη. Ο άνθρωπος πιστεύει πως δεν μπορεί να θυμηθεί πληροφορίες ή να συγκεντρωθεί, λογικό επακόλουθο καθώς η σκέψη του είναι εστιασμένη στα προβλήματα του.
ζ) διαταραχές στον ύπνο, στη διατροφή και στις ερωτικές σχέσεις. Η πλειοψηφία των ανθρώπων με κατάθλιψη παρουσιάζουν κάποια μορφή διαταραχής ύπνου. Απώλεια όρεξης συνήθως και ερωτικής επιθυμίας αντανακλούν την ανηδονια, δηλαδή τη γενικευμένη απώλεια ευχαριστησης από δραστηριότητες που βιώνει το άτομο με κατάθλιψη.
Αυτό λοιπόν είναι το βίωμα της κατάθλιψης και καλό είναι να θυμάται κανείς πως δεν χρειάζεται να περιμένει να εκδηλώσει πλήρες καταθλιπτικό επεισόδιο. Αν προκαλούν σημαντική ενόχληση ή δυσλειτουργια ένα ή δύο από τα προαναφερθεντα συμπτώματα, αποτελούν έναν καλό λόγο επίσκεψης σε ειδικό.
Φωτογραφία από freepik
