Ο σχολικός εκφοβισμός, ένα φαινόμενο που το τελευταίο διάστημα συζητείται περισσότερο από ποτέ, εύκολα δικαιολογεί το τίτλο του καθώς στο άκουσμα του προκαλεί σε γονείς και μαθητές αν όχι φόβο, τουλάχιστον ανησυχία και προβληματισμό. Τι είναι όμως ακριβώς ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς το bullying;
Είναι μια μακροχρόνια και συστηματική μορφή επιθετικής συμπεριφοράς όπου ένα παιδί επίμονα εκτίθεται στις αρνητικές ενέργειες κάποιου άλλου παιδιού και στις οποίες δε μπορεί εύκολα να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Αυτές οι αρνητικές συμπεριφορές μπορούν να περιλαμβάνουν τα λεκτικά πειράγματα, τη κοινωνική απομόνωση με τη διάδοση φημών, τη σωματική βία ή/και τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Το bullying είναι μια διαδικασία που αποτελείται από δύο μέρη: την έκθεση σε εκφοβιστική συμπεριφορά και την συνεπακόλουθη αίσθηση θυματοποίησης από αυτήν. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 30% των μαθητών θα βιώσει σε κάποια περίοδο τον σχολικό εκφοβισμό. Αξίζει να σημειωθεί πως το bullying είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να συνεχιστεί και στην ενήλικη ζωή, στον εργασιακό χώρο αν και σε μικρότερο ποσοστό, περίπου στο 15% των εργαζομένων , καθώς είναι ένα φαινόμενο που με το πέρασμα του χρόνου φθίνει. Έχει βρεθεί ότι τα παιδιά που ¨τρομοκρατούν¨ άλλα στο σχολείο είναι πιθανό να συνεχίσουν την εκφοβιστική τους συμπεριφορά και ως ενήλικες, και αντίστοιχα, τα παιδιά-θύματα του bullying είναι εξίσου πιθανό να θυματοποιηθούν και στην ενήλικη τους ζωή.
Όσον αφορά τις συνέπειες, έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στον σχολικό εκφοβισμό και στα συμπτώματα άγχους, μελαγχολίας, προβλημάτων στον ύπνο, ευερεθιστότητας, και ψυχοσωματικών ενοχλήσεων. Μάλιστα έχει υποτεθεί ότι το bullying οδηγεί σε συμπτώματα μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής καθώς το στρες που αυτό συνεπάγεται ,προσομοιάζει το στρες τραυματικών γεγονότων όπως φυσικές καταστροφές, αυτοκινητικά ατυχήματα κα. Επιπλέον, τα παιδιά-θύματα που έχουν και άλλα συναισθηματικά προβλήματα είναι πιθανό να εμφανίσουν αυτοκτονικό ιδεασμό, κυρίως στην εφηβεία ειδικά αν δεν υπάρχουν άλλοι προστατευτικοί παράγοντες όπως δυνατοί δεσμοί στην οικογένεια. Ωστόσο οι συνέπειες δε σταματούν εκεί. Είναι σύνηθες για τα παιδιά που τρομοκρατούνται να θέλουν να αποφεύγουν το σχολείο, το αντιπαθούν, έχουν απουσίες αδικαιολόγητες και χαμηλότερους βαθμούς. Ωστόσο, ακαδημαϊκές δυσκολίες συναντώνται και στους θύτες.
Από τα παραπάνω, είναι εμφανές ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού οφείλει να εκλείψει, και σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν εκτός από τα προγράμματα παρέμβασης στα σχολεία, και οι ίδιοι οι γονείς με τα παιδιά τους:
• Τα παιδιά-θύματα διστάζουν να μιλήσουν για αυτό που υφίστανται ακόμα και στους γονείς τους είτε από φόβο είτε από ντροπή. Πρέπει οι γονείς να είναι σε επιφυλακή για συμπεριφορές- σημάδια που ¨μιλάνε¨ π. χ τα πράγματα τους να καταστρέφονται ή να χάνονται χωρίς λόγο, να υπάρχει διστακτικότητα να πάνε σχολείο, όταν αναφέρονται τακτικά σωματικά ενοχλήματα όπως πονόκοιλοι, όταν έχουν ξεσπάσματα θυμού ή/και λύπης ειδικά αφού κλείνουν τον υπολογιστή.
• Αφού διαπιστωθεί ότι όντως εκφοβίζεται, οι γονείς πρέπει να κρατούν μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας με το παιδί ρωτώντας το καθημερινά με ήρεμο , φιλικό τρόπο για το τι συμβαίνει στο σχολείο και επισημαίνοντας ότι η ασφάλεια του πρέπει να είναι προτεραιότητα
• Μπορούν να ετοιμάσουν ένα σχέδιο αντίδρασης στον εκφοβισμό μαθαίνοντας στο παιδί φράσεις που μπορεί να πει στον θύτη όπως: ¨σταμάτα, άφησε με ήσυχο¨, ¨θα το πω σε κάποιον¨. Φυσικά οι φράσεις δεν αρκούν, θα πρέπει και το ύφος του παιδιού να περνάει το ίδιο μήνυμα. Τα παιχνίδια ρόλων με τους γονείς εδώ μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά.
• Είναι χρήσιμο οι γονείς να προτρέπουν τα παιδιά τους να υπερασπίζονται τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού. Έρευνες έχουν δείξει πως όταν οι φίλοι υπερασπίζονται ο ένας τον άλλο, η σχολική τρομοκρατία συνήθως σταματά. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά με λίγους φίλους είναι περισσότερο πιθανό να πέσουν θύματα bullying, καθώς φαίνεται η απομόνωση τους να έλκει τους νταήδες του σχολείου. Γι’ αυτό πρέπει να ωθούν το παιδί να έχει αρκετούς φίλους τους οποίους βοηθά να έχει κοντά του όταν το πλησιάζουν οι θύτες.
• Οι γονείς θα πρέπει να αναφέρουν το φαινόμενο στη διεύθυνση του σχολείου εφόσον συνεχίζεται και να παρακολουθούν την εξέλιξη του π. χ αν γίνονται συστάσεις ή αν τιμωρούνται οι θύτες ,αν γίνονται σχετικές συζητήσεις στη τάξη, αν ειδοποιούνται οι γονείς τους κ. α καθώς το ίδιο το παιδί είναι απίθανο να το αναφέρει σε κάποιον στο σχολείο από φόβο ότι θα φανεί αδύναμο.
Παρά το γεγονός λοιπόν ότι ο σχολικός εκφοβισμός είναι συχνός και τραυματικός για όποιον τον υφίσταται, πρέπει να σταματήσει και σε αυτό το σκοπό ο ρόλος των γονέων αλλά και του σχολείου είναι καθοριστικός , διδάσκοντας στα παιδιά ότι η συμπεριφορά όχι φοβικής ανοχής αλλά ψύχραιμης και συστηματικής αντίδρασης, είναι αυτή που θα διώξει το πρόβλημα τους.
